راهنمای جامع خرید پردازنده کامپیوتر (CPU)

وقتی صحبت از خرید کامپیوتر می‌شود، شاید اولین قطعه‌ای که به آن فکر می‌کنیم پردازنده یا CPU باشد. عموماً وقتی صحبت از پردازنده می‌‎شود، به نظر می‌آید به بحث «چند هسته» بودن آن بیشتر از سایر موارد پرداخته می‌شود؛ اما آیا واقعاً تعداد هسته یک پردازنده برای تشخیص خوب یا بد بودن آن مناسب است؟ چه موارد دیگری روی عملکرد پردازنده اثرگذار هستند؟ درکل برای خرید پردازنده باید به چه مواردی دقت کرد؟ امروز در این مقاله همراه شما هستیم تا به این سوالات پاسخ دهیم، با لیون تک همراه باشید.

خرید پردازنده تیم قرمز یا تیم آبی؟

نمی‌شود بحث پردازنده را مطرح کرد و از دو نام اینتل و AMD یادی نکرد. این دو شرکت از اواخر دهه 60 میلادی در تقابل سلطه بر بازار پردازنده های کامپیوتر بوده‌اند و همچنان جامعه عاشقان کامپیوتر را به دو دسته تقسیم می‌کنند. اگر برای خرید پردازنده از فرد غیرمتخصص کمک بگیرید، ممکن است با جملاتی نظیر «AMD خوب نیست، اینتل بخر.» یا برعکس آن مواجه شوید. بگذارید همین ابتدای صحبت بگوییم که کلی‌گویی این چنینی در مورد پردازنده ها درست نیست. در ادامه خواهیم دید که هرکدام از این دو برند در بخش‌های مختلفی بهتر از دیگری هستند و هرکدام نقاط ضعف یا قوت خود را دارند. خصوصاً که با عرضه خانواده Ryzen، پس از سالها شرکت AMD نیز حالا حرفی برای گفتن دارد. پس بیایید این متن را بدون دیدگاه طرفدارانه پیش ببریم.

اصطلاحات مربوط به پردازنده:

قبل از اینکه وارد صحبت‌های تخصصی بشویم و شما را با اعداد و ارقام عجیب و غریب بمباران کنیم، اجازه دهید تا برخی از اصطلاحات مهم پردازنده را شرح دهیم تا کار آسان‌تری در طول متن داشته باشیم.

بدنه اصلی پردازنده:

تعداد هسته/رشته: پردازنده درواقع یک شهر بزرگ پردازشگر با اجزای متنوع (مانند کنترلر رم، PCIe و…) است و هر مدل از پردازنده (شهر)، تعدادی واحد پردازش (بلوک ساختمانی) دارد که به نام «هسته» معروف شده‌اند. برای افزایش کارایی این هسته‌ها، سازندگان می‌توانند آنها را به دو «هسته مجازی» تقسیم کنند (درست مانند اضافه کردن یک طبقه به ساختمان که کارایی را افزایش می‌دهد) که به آنها «رشته پردازشگر» می‌گویند.

فرکانس: هسته‌های پردازنده با سرعت مشخصی کار می‌کنند و این سرعت تعداد چرخه‌های ایجاد شده در ثانیه را بیان می‌کنند. بحث در مورد «چرخه» (Cycle) از بحث این مقاله خارج است؛ اما فرض کنید که هر چرخه، یک عملیات پردازشی محسوب می‌شود. پردازنده‌های امروزی عموماً سرعتی در حدود گیگاهرتز (GHz) دارند؛ برای درک بهتر، پردازنده‌ای که در فرکانس 3.7 گیگاهرتز فعالیت می‌کند، در هر ثانیه می‌تواند 3.7 میلیارد چرخه تولید کند.

ضریب فرکانس: پردازنده‌ها هرکدام فرکانس اصلی دارند و پس از اعمال ضریبی می‌توان به فرکانس عملی هسته‌ها دست پیدا کرد؛ درواقع فرکانس اصلی پردازنده همواره ثابت است و این ضریب فرکانس است که تغییر می‌کند. برای مثال فرکانس اصلی پردازنده Ryzen 5 3600 حدود 100 مگاهرتز است و بعد از اعمال ضریب فرکانس (که متغیر است)، به بازه فرکانسی 3.6 تا 4.2 گیگاهرتز می‌رسیم. ضریب فرکانس هنگام اورکلاک بیشترین اهمیت را دارد؛ باز یا بسته بودن ضریب فرکانس مشخص می‌کند که یک پردازنده را می‌توان اورکلاک کرد یا خیر.

حافظه کش: حافظه داخلی پردازنده (Cache Memory) وجود دارد تا پردازنده بتواند برخی اطلاعات را به سرعت در آن ذخیره و استفاده کند. عملکرد این حافظه مشابه حافظه رم در سیستم است، با این تفاوت که این حافظه در خود پردازنده وجود داشته و سرعت انتقال اطلاعات بسیار بالاتر است و درنتیجه هنگام تبادل اطلاعات وقت کمتری صرف می‌شود.

اصطلاحات وابسته

TDP: توان حرارت گرمایی (Thermal Design Power) میزان برقی (انرژی) است که پردازنده مصرف می‌کند و تقریباً بیشتر آن نیز به گرما تبدیل می‌شود؛ پس می‌توان گفت TDP حداکثر میزان گرمایی است که یک پردازنده تولید می‌کند. براساس میزان قدرت و توانایی، پردازنده‌های امروزی توان گرمایی 15 وات تا 125 واتی دارند. هنگام خرید خنک کننده پردازنده باید به این عدد توجه کنید تا کولر خریداری شده توانایی لازم برای خنک کردن پردازنده را داشته باشد.

سوکت: پردازنده‌ها از طریق رابطی به نام سوکت (Socket) به مادربرد وصل شده و با سایر قطعات سیستم ارتباط برقرار می‌کنند. از انواع سوکت‌های امروزی می‌توان به LGA1151 و LGA1200 و AM4 اشاره کرد. باید توجه داشته باشید که سوکت روی مادربرد باید با سوکت روی پردازنده یکسان باشد؛ در غیراینصورت مادربرد و پردازنده نمی‌توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

نرخ IPC: چند خط بالاتر در مورد «چرخه» در پردازنده صحبت کردیم. IPC مخفف «Instruction Per Clock» است و به این معنی است که در هر «چرخه» چه تعداد دستورالعمل یا عملیات انجام می‌شود. برای مثال گفته می‌شود که پردازنده‌های Ryzen 5000 حدود 19 درصد افزایش نرخ IPC را نسبت به نسل قبلی خود داشته‌اند؛ این یعنی اگر دو پردازنده از نسل‌های Ryzen 5000 و Ryzen 3000 را در یک فرکانس مشخص قفل کنیم، پردازنده از خانواده Ryzen 5000 عملکرد بهتری نشان خواهد داد، چراکه در هر چرخه، تعداد «کارهای بیشتری» را انجام می‌دهد.

عملکرد تک هسته یا چند رشته: عملکرد تک هسته عموماً به فرکانس افزایشی پردازنده مربوط می‌شود که یک یا دو هسته به فرکانس بالا می‌رسند و کارهای سیستم را به انجام می‌رسانند. عملکرد چند رشته‌ای هم زمانی مطرح می‌شود که چند هسته/رشته همزمان انجام یک کار را به عهده می‌گیرند و آن را به انجام می‌رسانند.

‌سایر موارد: هنگام خرید و مقایسه پردازنده باید به حداکثر فرکانس پشتیبانی شده، تعداد لاین‌های PCIe، نسل PCIe و…نیز دقت کنید. در ادامه با جزئیات بیشتری به این موارد خواهیم پرداخت.

انواع پردازنده و مادربرد

اگر با نحوه نامگذاری پردازنده‌ها آشنا باشید، می‌توانید با یک نگاه آنها را باهم مقایسه کرده و یک سری اطلاعات کلی از آنها بدست آورید. اما قبل از آن بیایید در مورد تقسیم بندی بزرگ‌تری صحبت کنیم که پردازنده‌ها را به سه دسته تقسیم می‌کند.

به طور کلی سه پلتفرم برای کامپیوترها معرفی شده است. پلتفرم Mainstream شامل تمام پردازنده‌ها و مادربردهایی است که کاربران عادی از آن استفاده می‌کنند؛ پردازنده‌های Ryzen و Core در این دسته قرار دارند. پلتفرم Extreme یا HEDT (High End Desktop) مخصوص کاربرانی است که پردازش‌های سنگین‌تری نسبت به کاربران عادی دارند، تدوینگرهای حرفه‌ای، برخی کاربردهای تحقیقاتی، سرورهای کوچک و شخصی و… از این پلتفرم استفاده می‌کنند؛ سری پردازنده‌های Threadripper و Core X در این دسته بندی قرار می‌گیرند. پلتفرم آخر مخصوص سرورها طراحی شده است و مجهز به تعداد بسیار بالای هسته، پشتیبانی از حافظه رم بسیار بالا (در حد 2 ترابایت) و… است، از میان این پردازنده‌ها می‌توان پردازنده‌های سری Epyc و Xeon را نام برد.

هر دو شرکت اینتل و AMD پردازنده‌های Mainstream خود را براساس قیمت و قابلیت‌های تعبیه شده نیز به چند دسته تقسیم کرده‌اند. در پایین رده‌ترین، محصولات اینتل سری پردازنده‌های Celeron و Pentium را عرضه می‌کند و AMD نیز با پردازنده Athlon و APUها خودی نشان می‌دهد. در رده بعدی شاهد پردازنده‌های سری Core i3 از اینتل و Ryzen 3 از AMD هستیم. سپس پردازنده‌های سری Core i5 و Core i7 از اینتل و Ryzen 5 و Ryzen 7 از AMD دیده می‌شوند. در بالاترین مدل‌های Mainstream پردازنده‌های Core i9 و Ryzen 9 وجود دارند. همواره بعد از مشخص کردن سری پردازنده، هردو شرکت AMD و اینتل از ترکیبی از اعداد برای جداسازی مدل‌های مختلف پردازنده استفاده می‌کنند.

راهنمای خواندن نام پردازنده ها

اولین رقم (یا دو رقم اول) این اعداد، نشان دهنده نسلی است که آن پردازنده به آن تعلق دارد. برای مثال پردازنده Core i7 11700K از سری Core i7 اینتل بوده و جزو نسل یازدهم اینتل حساب می‌آید یا پردازنده Ryzen 3 3100 جزو سری Ryzen 3 شرکت AMD و از پردازنده‌های Ryzen 3000 (نسل سوم) این شرکت است. باقی ارقامی که بعد از رقم نسل می‌آیند وظیفه مشخص کردن مدل دقیق پردازنده را دارند. برای مثال دو پردازنده Ryzen 7 3700X و Ryzen 7 3800X از یک سری و نسل پردازنده هستند، اما پردازنده دوم فرکانس هسته بالاتری دارد و این تفاوت با تغییر عدد «7 به 8» نشان داده شده است.

در کنار اعداد، سازندگان از حروف انگلیسی نیز برای نشان دادن برخی مشخصات جزئی‌تر از پردازنده‌ها استفاده می‌کنند. برای مثال حرف K در نام پردازنده Core i9 10850K نشان دهنده این است که ضریب فرکانس این پردازنده باز بوده و در صورت استفاده از مادربرد و خنک کننده مناسب امکان اورکلاک شدن دارد. یا دو مدل Ryzen 5 3600 و Ryzen 3600X تنها در فرکانس عملی و توان حرارتی تفاوت دارند و این تفاوت با یک حرف X نمایش داده شده است. در مورد معنای حروف در نام پردازنده های اینتل در این مقاله و در مورد پردازنده‌های AMD در این مقاله مفصلاً صحبت کرده‌ایم. به صورت کلی سر در آوردن از نامگذاری پردازنده‌ها فرآیند وقت گیری است و اگر قصد ندارید خیلی وارد جزئیات شوید، کافی است چند نکته‌ای که به آنها اشاره کردیم را در نظر داشته باشید.

هنگام خرید پردازنده به دنبال چه فناوری‌هایی باشیم؟

پردازنده‌های مختلف از خانواده‌ها و نسل‌های مختلف هرکدام فناوری‌هایی دارند که برخی کاملاً بی‌استفاده و برخی کاملاً حیاتی هستند. در این بخش به برخی از فناوری‌های مهم‌تر و معروف‌تر می‌پردازیم.

مهم‌ترین فناوری که می‌توان به آن اشاره کرد درواقع همان فرآیند تولید «رشته» در پردازنده است که اینتل به آن Hyper Threading و AMD نیز به آن Simultaneous Multithreading یا SMT می‌گوید. در این فناوری هر «هسته واقعی» به دو «رشته مجازی پردازشی» تقسیم می‌شود تا عملکرد پردازنده افزایش یابد. انجام این کار در کارها و اپلیکیشن‌هایی که از تعداد بالای هسته بهره می‌برند مفید خواهد بود. لیست اپلیکیشن‌ها و کاربردهایی که از چنین فناوری استفاده می‌کنند را در بخش بعدی بررسی کرده‌ایم.

شرکت اینتل مدتی است فناوری Intel Turbo Boost 3.0 را معرفی کرده است که در آن  پردازنده دو هسته پرسرعت را شناسایی می‌کند و وظایف پردازشی سنگین را بر عهده آنها می‌گذارد. بدین ترتیب، کارایی تک رشته‌ای (Single-Thread Performance) پردازنده افزایش می‌یابد. شرکت AMD فناوری مشابهی را با نام Precision Boost 2 در پردازنده‌های Ryzen 2000 (و مدل‌های جدیدتر) معرفی کرده است. هر چند فناوری AMD بیشتر روی عملکرد چند رشته‌ای اثر مثبت داشت، به تازگی و با آپدیت جدید این فناوری روی عملکرد تک رشته‌ای نیز تأثیرگذار شده است.

به نظر ما سایر فناوری‌هایی که در صفحه اصلی پردازنده‌ها نوشته می‌شوند یا برای کاربران خیلی خاص معرفی شده‌اند یا صرفاً جنبه تبلیغاتی دارند.

تعداد هسته مهم است یا فرکانس؟

تقابل میان اهمیت تعداد هسته و فرکانس هسته‌ها همواره محل بحث بوده است؛ این سوال که هنگام خرید پردازنده، باید سراغ پردازنده با تعداد هسته بیشتر رفت یا پردازنده‌ای که فرکانس هسته بالایی دارد؟ پاسخ به این سوال ساده است، همه چیز به کاربری شما بستگی دارد. اینکه قصد دارید چه استفاده‌ای از سیستم خود (و پردازنده آن) داشته باشید. کارهایی که روی دوش یک پردازنده قرار دارند را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ کارها و اپ‌هایی که از تعداد هسته/رشته بالاتر استفاده می‌کنند (Multithreaded) و مواردی که فرکانس تک یا دو هسته‌ای بیشترین تأثیر را روی آنها دارد.

بیشتر بازی‌ها، برخی نرم افزارها مانند Auto CAD و SOLIDWORK و Audacity و Adobe Photoshop و درکل نرم افزارهایی که قدمت بیشتری دارند، از مواردی هستند که از فرکانس بیشتر هسته بهره می‌برند تا تعداد هسته/رشته در دسترس. این یعنی که این نرم افزارها نمی‌توانند از بیشتر از یک یا دو هسته برای پردازش اطلاعات استفاده کنند. به همین سبب داشتن یک یا دو هسته قدرتمند (با فرکانس یا نرخ IPC بالا) بهتر از داشتن چند هسته ضعیف‌تر است. از طرف دیگر، مواردی نظیر برنامه نویسی، ادیت ویدئو، انجام چندکار همزمان (Multitasking) می‌توانند از چندین هسته/رشته استفاده کنند تا بهترین عملکرد را در اختیار کاربر قرار دهند.

یکی از مواردی که هنگام تقابل اینتل و AMD مطرح می‌شود، تفاوت عملکرد این دو در عملکرد تک هسته‌ای و چند رشته‌ای است. پردازنده‌های اینتل به داشتن فرکانس هسته و درنتیجه عملکرد تک هسته‌ای بالاتر و پردازنده‌های AMD نیز به داشتن تعداد هسته/رشته بالا معروف هستند. درواقع رشد Multithreading در سال‌های اخیر مدیون عرضه تعداد هسته/رشته بالا در پردازنده‌های Ryzen شرکت AMD است. در ادامه بررسی خواهیم کرد که باتوجه به کاربرد سیستم مورد نظر شما، سراغ کدام شرکت باید بروید.

رشد Multithreading

البته به صورت کلی توجه داشته باشید که بیشتر نرم افزارها درحال حرکت به سمت به کارگیری چند هسته/رشته برای انجام پردازش‌ها هستند و هر چند وقت یکبار اخباری مبنی بر اضافه شدن پشتیبانی از چند رشته (Multithread) به یک نرم افزار منتشر می‌شود. در مورد بازی‌ها نیز توجه داشته باشید که بیشتر بازی‌ها نهایت از 4 هسته/رشته استفاده می‌کنند و درواقع عملکرد بیشتر بازی‌هایی که محدود به پردازنده هستند (CPU Bound) نیز تحت تأثیر فرکانس تک هسته‌ای قرار می‌گیرد. بازی‌هایی نظیر سری Anno، سری Total War، سری Halo Wars و درکل بازی‌های استراتژیک و شبیه ساز از این موارد هستند.

همچنین، در نظر داشته باشید که کنسول‌های بازی نسل نهمی نیز همگی 8 هسته و 16 رشته دارند و وجود این تعداد هسته و رشته می‌تواند توسعه دهندگان را تشویق به استفاده از هسته/رشته‌های بیشتر در بازی‌ها ترقیب کند. یعنی این احتمال وجود دارد که بازی‌های نسل حاضر و نسل‌های آتی، از تعداد هسته/رشته بیشتری نسبت به بازی‌های نسل‌های قبلی استفاده کنند؛ بدین ترتیب داشتن پردازنده‌ای با تعداد هسته‌های بیشتر می‌تواند انتخاب آینده‌نگرانه‌تری باشد.

تعداد هسته و رشته پیشنهادی برای هرکار

درست است که پردازش‌های کامپیوتری را به دو دسته تقسیم بندی کردیم، اما حداقل تعداد هسته/رشته مورد نیاز برای انواع کارها و پردازش‌ها چیست؟ در جدول زیر می‌توانید تعداد هسته پیشنهادی ما برای انواع کارهای مختلف را بررسی کنید.

البته توجه داشته باشید که این اعداد زمانی معنا پیدا می‌کنند که سایر قطعات شما (مانند رم یا کارت گرافیک) به اندازه کافی قدرت داشته باشند و شما صرفاً محدود به پردازنده شده باشید. همچنین، این اعداد برای داشتن بهترین تجربه از هر کار یا برنامه در استفاده‌های نسبتاً سنگین نوشته شده‌اند و مسلماً اگر کار سنگین نمی‌کنید، می‌توانید با یک پردازنده 4 هسته‌ای نیز با فتوشاپ کار کنید.

گرافیک داخلی، بد یا خوب؟

تقریباً تمام پردازنده های Mainstream اینتل (به غیر از آنهایی که در نام خود F دارند) گرافیک درونی نیز دارند. در میان پردازنده های AMD اما، فقط آنهایی که در نام خود G دارند به گرافیک درونی مجهز هستند؛ AMD این پردازنده ها را APU (Accelerated Processing Unit) می‌نامد. گرافیک داخلی پردازنده های اینتل عموماً قدرت بالایی ندارند و اصلاً نباید روی عملکرد گیمینگ و یا رندرینگ آنها حساب باز کنید؛ این گرافیک درونی صرفاً مناسب برای گرفتن تصویر از سیستم است. البته برنامه Adobe Premier می‌تواند از طریق فناوری Quick Sync نیز از گرافیک داخلی پردازنده های اینتل استفاده کند.

اما APU های شرکت AMD عملکرد گرافیکی خیلی بهتری از خود نشان می‌دهند، تا جایی که می‌توانید با استفاده از گرافیک درونی به کار رفته در آنها در رزولوشن 900p یا 1080p روی تنظیمات Low تا Medium تجربه گیمینگ قابل قبولی داشته باشید. در ادامه می‌توانید عملکرد گرافیک های درونی در بازی‌های مختلف را مشاهده کنید.

همه چیز درباره خرید مادربرد و پردازنده

وقتی صحبت از رابطه بین پردازنده و مادربرد می‌شود، اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کنید هماهنگی بین سوکت پردازنده و مادربرد است. یعنی اگر مادربردی دارید که از سوکت LGA1151 استفاده می‌کند، تنها می‌توانید از پردازنده‌هایی استفاده کنید که مجهز به همین سوکت هستند. طی چندسال گذشته شرکت AMD از سوکت AM4 برای پردازنده‌های Ryzen خود استفاده کرده است؛ اما به دلیل محدودیت‌های چیپست‌های به کار رفته در مادربردهای این شرکت، گفتن اینکه هر مادربرد با سوکت AM4 با هر پردازنده رایزن مجهز به سوکت AM4 سازگار است کار سختی است. بهترین کار برای اطمینان از سازگاری مادربرد با پردارنده مورد نظر شما، بررسی لیست پردازنده‌های سازگار با مادربرد در صفحه مخصوص آن در سایت سازنده است.

همچنین، هنگام انتخاب مادربرد برای پردازنده خود، باید به چیپست به کار رفته در آن مادربرد نیز دقت کنید. هر دو شرکت اینتل و AMD سه دسته چیپست برای پلتفرم Mainstream خود معرفی می‌کنند. مادربردهای اینتل به ترتیب افزایش قیمت و عملکرد به سری چیپست‌های H و B و Z و مادربردهای AMD به سری چیپست‌های A و B و X مجهز هستند. در کنار این حروف انگلیسی، دو تا سه عدد نیز قرار می‌گیرد که نشان دهنده نسل این چیپست‌هاست. برای مثال مادربرد مجهز به Z390 از اینتل، با پردازنده‌های نسل 8 و 9 اینتل سازگاری دارد و تمام پردازنده‌های این دو نسل را می‌توان با این مادربردها به کار گرفت. مادربرد X570 از شرکت AMD نیز با آخرین پردازنده‌های این شرکت سازگار است.

توجه داشته باشید که هر چیپست همواره با یک سوکت خاص عرضه می‌شود؛ یعنی چیپست Z590 مجهز به سوکت LGA1200 و چیپست X470 نیز مجهز به سوکت AM4 است.

چرا سه سری چیپست؟

شاید این سوال پیش بیاید که چرا برای هر نسل حداقل سه مدل چیپست معرفی می‌شود و تفاوت این چیپست‌ها در چیست؟ درواقع هر یک از سه حروفی که برای چیپست‌ها استفاده می‌شود، یک خانواده از مادربردها را می‌سازد و این خانواده از چیپست‌ها (مادربردها) در ویژگی‌هایی که ارائه می‌کنند با سایر خانواده‌ها تفاوت دارند. برای مثال، از میان چیپست‌‌های اینتل، تنها چیپست‌های خانواده Z از اورکلاک پردازنده و رم پشتیبانی می‌کنند. (البته اینتل در نسل یازدهم خود امکان اورکلاک رم را به چیپست‌های H و B نیز اضافه کرده است) به همین ترتیب، در صورتی که از پردازنده سری K با چیپست B استفاده کنید، نمی‌توانید پردازنده خود را اورکلاک کنید و درنتیجه پول اضافی که برای خرید پردازنده سری K کرده‌اید نتیجه‌ای برای شما نخواهد داشت.

در طرف دیگر ماجرا، تفاوت میان چیپست‌های شرکت AMD کمی کمرنگ‌تر است، میان چیپست‌های X570 و B550 شرکت AMD، در تعداد لاین‌های PCIe نسل چهارم و تعداد کانکتورهای USB و SATA تفاوت وجود دارد؛ در حالی که هردو از اورکلاک پردازنده و رم پشتیبانی می‌کنند. همچنین توجه داشته باشید که به صورت کلی، هرچه چیپست بالارده‌تر باشد، قطعات به کار رفته در ساخت مادربرد مجهز به آن نیز باکیفیت‌تر خواهند بود. یعنی عموم مادربردهای مجهز به چیپست Z، کیفیت بالاتری نسبت به چیپست B داشته و مادربردهای سری B، از سری H نیز باکیفیت‌تر هستند؛ همین شرایط برای مادربردهای AMD نیز برقرار است.

چیپست پلتفرم Extreme چیست؟

هر دو شرکت اینتل و AMD برای پلتفرم HEDT و سرور نیز چیپست‌هایی عرضه می‌کنند که آنها نیز همراه با سوکت‌های مخصوص خود عرضه می‌شوند. توجه داشته باشید که در این رده از پردازنده‌ها تنوع چیپست وجود ندارد و برای هر سری، یک چیپست و سوکت مشخص معرفی می‌شود. از آنجایی که این پلتفرم‌ها کاربران خاصی دارند، خیلی وارد جزئیات در مورد آنها نمی‌شویم، اما به صورت کلی قوانین سازگاری مادربرد، چیپست، سوکت و پردازنده یکسان است.

توجه به سایر قطعات: کارت گرافیک

چه در حال جمع کردن یک سیستم جدید باشید و یا قصد ارتقای سیستم فعلی خود را داشته باشید، هنگام انتخاب پردازنده، باید به سایر قطعات نیز توجه داشته باشید. همانطور که می‌دانید، پردازنده مغز کامپیوتر شماست و با تمام قطعات شما در ارتباط بوده و آنها را کنترل می‌کند. به همین دلیل، باید دقت کنید تا با انتخاب پردازنده نادرست، در سیستم خود «گلوگاه» ایجاد نکنید. گلوگاه زمانی ایجاد می‌شود که در ارتباط بین دو قطعه، یکی کندتر (ضعیف‌تر) از دیگری باشد و نتواند از تمام ظرفیت قطعه قوی‌تر استفاده کند. این اتفاق عموماً در ارتباط میان یک پردازنده ضعیف و یک کارت گرافیک قوی‌تر دیده می‌شود. مثلاً وقتی یک کارت گرافیک RTX 3090 را با پردازنده Celeron همراه کنید، مسلماً با گلوگاه مواجه خواهید شد؛ زیرا یک پردازنده دو هسته‌ای نمی‌تواند از تمام توان پرچمدار خانواده Ampere استفاده کند.

درست است که در دنیای واقعی رخ دادن گلوگاه این چنینی بعید است، اما در هر صورت باید توجه داشته باشید که میان پردازنده و سایر قطعات هماهنگی وجود داشته باشد.

رم

رم، پردازنده و مادربرد سه ضلع یک مثلث هستند و برای رسیدن به بهترین عملکرد، نیاز است تا همگی از هم پشتیبانی کنند. سرعت رم برحسب مگاهرتز مشخص می‌شود و در صفحه مخصوص مادربرد و پردازنده در سایت سازنده نیز حداکثر فرکانس پشتیبانی شده ذکر می‌شود. حتماً به پروفایل XMP و سازگاری مادربرد و پردازنده خود با فرکانس رم (RAM) دقت داشته باشید.

فضای ذخیره سازی

هنگام خرید فضای ذخیره سازی نیز از هماهنگی کامل آن با پردازنده و مادربرد خود اطمینان حاصل کنید. این موضوع بیشتر در مورد اس اس دی هایی صدق می‌کند که از نسل چهارم رابط PCIe استفاده می‌کنند. برای بهره‌گیری از این اس اس دی ها در پلتفرم AMD باید از پردازنده‌های Ryzen 3000 به بالا و از سری چیپست‌های 500 (B550 و X570) استفاده کنید. برای استفاده از سرعت بالای نسل چهارم PCIe در پلتفرم اینتل نیز، باید از پردازنده‌های نسل یازدهم Rocket Lake همراه با مادربردهای سری 500 (Z590 – H510 – B560) و برخی مادربردهای Z490 منتخب استفاده کنید.

خنک کننده

باتوجه به قدرت پردازنده‌ای که دارید، توانایی خنک کننده شما نیز باید افزایش یابد. برای مثال خنک کردن پردازنده Core i9 10900K کار ساده‌ای نیست و نیازمند یک خنک کننده بادی بسیار قوی و یا خنک کننده مایع هستید. از طرف دیگر، خنک کردن پردازنده Core i3 10100F کار خیلی سختی نیست و می‌توانید به خنک کننده داخل جعبه آن نیز اعتماد کنید. در مورد شرکت AMD اما جریان متفاوت است؛ خنک کننده‌های Wraith Prism – Wraith Max – Wraith Spire – Wraith Stealth همگی خنک کننده‌های خوبی هستند و به غیر از Wraith Spire و Wraith Stealth، سایر خنک کننده‌ها ممکن است حتی از پس اورکلاک سبک نیز بربیایند.

در هر صورت بهتر است هنگام خرید خنک کننده برای پردازنده خود، به عدد TDP پردازنده و توان خنک کنندگی کولر خود دقت کنید؛ به صورت کلی، هرچه تعداد هسته بالاتر باشد و با پردازنده قوی‌تر و گران‌تری طرف باشید، باید خنک کننده قوی‌تری خریداری کنید.

نیم نگاهی به مسیر ارتقا

اگر در حال خرید سیستم نو هستید، هنگام خرید پردازنده و به همراه آن پلتفرم خود، نیم نگاهی به مسیر ارتقا نیز داشته باشید. یعنی دقت کنید که مادربرد و نسل پردازنده‌ای که انتخاب می‌کنید چقدر جای تعویض و ارتقا دارد؟ برای مثال، اگر سراغ پردازنده نسل دهم اینتل بروید، در صورتی که از مادربردهای Z490 و H510 و B560 و Z590 استفاده کنید، در ادامه می‌توانید بدون نیاز به تعویض مادربرد، به نسل یازدهم اینتل ارتقا دهید. یا اگر از پردازنده‌های Ryzen استفاده کنید (از نسل اول تا نسل سوم) و مادربرد مناسب را انتخاب کنید، مسیر ارتقا تا پردازنده‌های Ryzen 5000 نیز کاملاً باز است.

طی چندسال گذشته شرکت AMD از سوکت AM4 استفاده کرده است و دلیل طولانی‌تر بودن مسیر ارتقا برای این شرکت نیز همین موضوع است. امیدواریم با عرضه سوکت AM5 در سال آینده، همین روند حفظ کردن سوکت برای مدت طولانی ادامه داشته باشد. در طرف دیگر، شرکت اینتل عادت دارد هر دو نسل یکبار دست به تغییر سوکت بزند و کاربران مجبورند تا برای ارتقا مادربرد خود را نیز تغییر دهند. ممکن است این روند با عرضه سوکت LGA1700 با نسل دوازدهم این شرکت تغییر کند؛ اما باید منتظر بود و دید.

سخن پایانی

هنگام خرید پردازنده، دقت داشته باشید تا گول اعداد را نخورید. یک پردازنده با فرکانس 4.6 گیگاهرتز، ممکن است از یک پردازنده با فرکانس 4.9 گیگاهرتزی عملکرد بهتری داشته باشد. بهترین کار برای مقایسه میان پردازنده‌ها، استفاده از بنچمارک‌های معتبر است. براساس نیاز خود به بنچمارک‌هایی که به کار شما مربوط می‌شوند دقت کنید تا بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید. برای مثال اگر گیمر هستید، عملکرد پردازنده را در بازی‌های مورد علاقه‌تان (یا حداقل بازی‌هایی که هم سبک بازی‌های مورد علاقه شما هستند) بررسی کنید. اگر قصد دارید تا از سیستم خود برای ادیت عکس و رندر ویدئو استفاده کنید، نتایج بنچمارک‌های Blender و Cinebench BMW را بررسی کنید. در هر صورت سعی کنید تا جای ممکن گول تبلیغات را نخورید.

همچنین، درست است که اعتماد کردن به شرکتی که قبلاً از محصولات آن استفاده کردید راحت‌تر از تغییر پلتفرم و رفتن سراغ محصولات شرکت رقیب است، اما هنگام تصمیم گیری در مورد دو محصول از دو شرکت AMD و اینتل، سعی کنید بدون توجه به برند دست به انتخاب زده و سراغ محصول بهتر بروید. آیا شما هم مواردی مدنظر دارید که ما به آن اشاره نکرده‌ایم؟ خوش حال می‌شویم نظر شما را بشنویم.