چیپست مادربرد چیست و نقش آن در کامپیوتر

احتمالا شما هم در زمان خرید یا بررسی انواع مادربرد، با چیپست مادربرد آشنا شده باشید. این قطعه نقش مهمی در عملکرد کامپیوتر دارد. اما این چیپست دقیقا چیست و چه کاری انجام می‌‌‌دهد؟ اگر قصد دارید با چیپست مادربرد و نقش آن در کامپیوتر و تفاوت انواع آن آشنا شوید، خواندن این مقاله به شما کمک می ‌کند. 

چیپست مادربرد چیست؟

 چیپست مادربرد در واقع مغز کنترلی مادربرد است که مسیر ارتباطی بین پردازنده، حافظه رم، کارت گرافیک و سایر اجزا را مدیریت می‌کند. این قطعه تعیین می‌کند که چه امکاناتی روی مادربرد فعال باشند؛ مثلاً از چه تعداد درگاه USB پشتیبانی شود، چند اسلات رم قابل‌استفاده باشد یا چه نوع حافظه‌ای (SSD یا HDD) قابلیت نصب داشته باشد.

بنابراین، انتخاب درست این قطعه مهم تاثیر مستقیمی بر عملکرد، قابلیت ارتقا و حتی طول عمر کامپیوتر دارد. امروزه شرکت‌های بزرگی مانند اینتل و AMD چیپست‌های متنوعی تولید می‌کنند که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی دارند.

تاریخچه چیپست مادربرد

چیپست‌ها در ابتدا ساختار ساده‌تری داشتند و تنها مسئولیت هماهنگی اولیه بین CPU و سایر اجزای پایه را برعهده داشتند. در دهه‌های گذشته مادربردها معمولاً شامل دو تراشه اصلی بودند که به نام Northbridge و Southbridge شناخته می‌شدند.

Northbridge وظیفه مدیریت ارتباط مستقیم بین پردازنده، رم و کارت گرافیک را داشت و Southbridge مسئول کنترل بخش‌های ورودی و خروجی مانند درگاه‌های USB، SATA و PCI بود.

با پیشرفت فناوری و کوچک‌تر شدن قطعات، این دو تراشه در بسیاری از مدل‌های جدید با یک تراشه واحد ادغام شدند و کنترل برخی وظایف مهم مثل کنترل حافظه به‌طور مستقیم به داخل پردازنده منتقل شد. این روند باعث ساده‌تر شدن طراحی مادربرد، کاهش مصرف انرژی و افزایش سرعت تبادل اطلاعات شد.

تفاوت مادربرد و چیپست 

مادربرد (Motherboard) برد اصلی یک کامپیوتر است که تمامی قطعات سخت‌افزاری مانند پردازنده، رم، کارت گرافیک و تجهیزات جانبی روی آن نصب می‌شوند و امکان ارتباط میان این اجزا را فراهم می‌کند. در مقابل، چیپست (Chipset) مجموعه‌ای از تراشه‌ها روی مادربرد است که وظیفه کنترل و مدیریت ارتباط بین پردازنده، حافظه، درگاه‌های ورودی/خروجی و سایر بخش‌ها را بر عهده دارد.

به‌عبارت ساده، مادربرد ساختار فیزیکی و بستر اتصال قطعات است، در حالی که چیپست نقش «مغز مدیریتی» مادربرد را بازی می‌کند و تعیین می‌کند که چه قابلیت‌هایی (مثل نوع پردازنده یا میزان رم پشتیبانی‌شده) در دسترس باشد.

چگونه چیپست مادربرد را تشخیص دهیم؟

تشخیص چیپست مادربرد کار پیچیده‌ای نیست، اما برای کاربران تازه‌کار می‌تواند کمی گیج‌کننده باشد. ساده‌ترین روش، مراجعه به دفترچه راهنمای مادربرد یا جست‌وجوی مدل مادربرد در وب‌سایت شرکت سازنده است. معمولاً مدل چیپست در نام مادربرد نیز گنجانده می‌شود؛ به‌عنوان مثال در مادربردی با نام ASUS Z790-A، عبارت Z790 نشان‌دهنده مدل چیپست اینتل است.

همچنین با نصب نرم‌افزارهایی مانند CPU-Z می‌توان اطلاعات دقیق چیپست را مشاهده کرد. دانستن مدل چیپست اهمیت زیادی دارد چون تعیین می‌کند که سیستم شما از چه پردازنده‌هایی پشتیبانی می‌کند، چه امکاناتی دارد و آیا قابلیت ارتقا دارد یا خیر.

انواع چیپست مادربرد

چیپست‌ها بر اساس کاربرد و بازار هدف در دسته‌های مختلفی قرار می‌گیرند. برخی چیپست‌ها برای کاربران عادی طراحی شده‌اند که استفاده روزمره و سبک دارند، در حالی‌که برخی دیگر مخصوص گیمرها یا حرفه‌ای‌ها هستند که به امکانات خاص مثل پشتیبانی از چند کارت گرافیک، اورکلاکینگ یا حافظه‌های پرسرعت نیاز دارند.

مثلاً چیپست‌های سری H اینتل بیشتر برای سیستم‌های اداری و خانگی مناسب هستند، در حالی‌که سری Z برای گیمرها و کاربرانی که قصد اورکلاک دارند طراحی شده است. در طرف مقابل، AMD هم چیپست‌های متنوعی دارد که نیازهای کاربران عادی تا حرفه‌ای را پوشش می‌دهد. انتخاب چیپست مناسب بستگی مستقیم به بودجه و سطح توقع کاربر دارد.

حروف chipset مادربرد AMD

در مادربردهای AMD نیز سیستم نام‌گذاری مشابهی وجود دارد. AMD معمولاً از حروفی مانند A، B و X برای مشخص کردن رده چیپست استفاده می‌کند. چیپست‌های سری A مثل A320 برای سیستم‌های ساده و اقتصادی طراحی شده‌اند و امکانات محدودی دارند. سری B مانند B450 یا B550 پرکاربردترین مدل‌ها هستند و تعادل خوبی بین قیمت و امکانات ارائه می‌دهند.

سری X مثل X470 یا X570 مخصوص کاربران حرفه‌ای است که نیاز به اورکلاکینگ و پشتیبانی از امکانات پیشرفته‌تر دارند. دانستن معنی این حروف می‌تواند در خرید مادربرد مناسب با بودجه و نیاز کاربر تاثیر زیادی داشته باشد.

حروف chipset مادربرد اینتل

اینتل برای نام‌گذاری چیپست‌هایش از حروف مشخصی استفاده می‌کند که هر کدام مفهوم خاصی دارند. به‌عنوان مثال، چیپست‌های سری Z مثل Z690 یا Z790 برای کاربرانی طراحی شده‌اند که قصد اورکلاک پردازنده و رم را دارند. سری B مانند B660 یا B760 معمولاً برای کاربران میان‌رده مناسب است و امکانات کمتری نسبت به سری Z دارد، اما از نظر قیمت اقتصادی‌تر است.

سری H مانند H610 یا H670 هم بیشتر برای سیستم‌های اداری و خانگی مناسب هستند و امکان اورکلاک را ندارند. آشنایی با این حروف کمک می‌کند تا کاربر بتواند بر اساس نیاز خود، بهترین انتخاب را داشته باشد.

جدول مقایسه قیمت بهترین مدل‌های چیپست مادربرد

برای انتخاب بهتر، در ادامه به‌طور خلاصه نگاهی به قیمت حدودی برخی از محبوب‌ترین چیپست‌های اینتل و AMD می‌اندازیم:

(این قیمت‌ها تقریبی هستند و بسته به برند، امکانات اضافی و نوسانات بازار ممکن است تغییر کنند.)

سخن پایانی

چیپست مادربرد یکی از بخش‌های کلیدی هر سیستم کامپیوتری است که بسیاری از ویژگی‌های مادربرد و در نهایت کل سیستم را تعیین می‌کند. انتخاب آگاهانه چیپست به کاربر این امکان را می‌دهد که با توجه به نیازها و بودجه خود، بهترین عملکرد و بیشترین قابلیت ارتقا را در اختیار داشته باشد.

اگر قصد خرید یا ارتقای سیستم دارید، بهتر است قبل از تصمیم‌گیری، کمی وقت بگذارید و درباره چیپست‌ها مطالعه کنید یا با یک متخصص مشورت کنید. در نهایت، انتخاب درست چیپست می‌تواند تجربه کاربری شما را متحول کند و از سیستم شما یک همراه قابل‌اعتماد بسازد.

سوالات متداول

۱. آیا می‌توان چیپست را به‌تنهایی ارتقا داد؟

خیر. چیپست بخشی از طراحی و ساختار مادربرد است و به‌طور جداگانه قابل تعویض یا ارتقا نیست. برای تغییر چیپست باید مادربرد جدیدی خریداری کنید که چیپست موردنظر شما را داشته باشد.

۲. چگونه بفهمیم چیپست مادربرد ما چیست؟

برای شناسایی چیپست مادربرد، می‌توانید به دفترچه راهنمای مادربرد، وب‌سایت سازنده یا نرم‌افزارهای شناسایی سخت‌افزار مانند CPU-Z مراجعه کنید. همچنین معمولاً نام چیپست روی خود مادربرد چاپ شده است.

۳. چرا انتخاب چیپست مهم است؟

چیپست امکانات مادربرد را مشخص می‌کند؛ از جمله تعداد پورت‌های USB، پشتیبانی از نوع و سرعت رم، قابلیت اورکلاک، نوع پردازنده‌های سازگار و قابلیت‌های ارتباطی مثل PCIe. بنابراین انتخاب درست چیپست تأثیر زیادی در کارایی و قابلیت ارتقای سیستم دارد.